Na de ronduit matige vertoning tegen FC Groningen (1-0) en een interlandbreak die een dag langer duurde dan normaal was het nog maar de vraag hoe Ajax voor de dag zou komen tegen Heerenveen. Een goal na vier minuten, 3-0 bij rust en een negentig minuten durend veldoverwicht gaven een passend antwoord op deze vraag - misschien wel de beste wedstrijd die Ajax dit seizoen speelde.

We blikken terug aan de hand van de passmaps en plots op het gebied van Expected Goals, halfspaces en Zone 14 van @11tegen11!

Passmap
Ajax speelt in dit blok zeven wedstrijden in 21 dagen. Het is daarom niet gek dat trainer Erik ten Hag ervoor koos om enkele spelers rust te geven. Dit betekende onder meer basisplaatsen in de aanval voor David Neres en Lassina Traoré. De meest ingrijpende verandering vond een linie daarachter plaats.

Voor het eerst dit seizoen speelde Ajax met een middenveld dat bestond uit drie middenvelders. De dribbels en passing van Ryan Gravenberch, het slimme loopwerk van Klaassen en de creativiteit van Kudus zorgde er gezamenlijk voor dat de verdediging van Heerenveen werd ontregeld.

Hoewel er geen échte nummer zes tussen zit, werkte het toch vrij aardig; zeker op eredivisieniveau is dit een variant die we nog vaker kunnen verwachten. We hebben in eerdere seizoenen van Ten Hag – en ook bij Peter Bosz – gezien dat zo'n bezetting op het middenveld prima kan werken, mits het druk zetten na balverlies gegroepeerd gebeurt.

Bij de eerste goal van Ajax zien we meteen hoe dit middenveld rendeert: Gravenberch geeft een goede, harde inspeelpass tussen de linies op Kudus, die opendraait en aanvoerder Dušan Tadić in een één-tegen-één situatie zet. Terwijl die pass onderweg is, maakt Klaassen een loopactie richting de penaltystip. Een kap naar binnen van Tadić en een droog schot later staat het 1-0.

We zien dat Kudus een hoop 'awards' aan de linkerkant van de passmap opeist. Bijzonder: zowel de meeste passing vooruit als de meeste passing ontvangen zijn voor Kudus. Dit onderstreept hoe actief en dominant de Ghanees opereerde in balbezit. Ook zien we Tadić vrij dicht bij de goal van Heerenveen in balbezit komen, zelfs een stuk dichterbij dan spits Traoré.

Een kleine kritische tactische noot: de afstemming in de paar seconden na balverlies kan nog een stuk beter. Heerenveen is geen PSV of Vitesse – laat staan Liverpool - maar ook zondag waren er momenten dat de Friezen onder de eerste druk van Ajax uit konden spelen en er veel ruimte lag voor een snelle tegenaanval, zoals bij de 3-1.

In toekomstige wedstrijden waarin dit middenveld wordt ingezet, is het daarom interessant om te letten op die omschakeling van balbezit naar balverlies. Helemaal als dat woensdag tegen Liverpool al het geval is.

In de dynamische passmap hieronder zien we verder dat Neres redelijk anoniem speelde en voorlopig nog niet de Neres is van de afgelopen seizoenen. Ook komt mooi terug hoe actief Gravenberch was in het naar voren krijgen van de bal.

Expected Goals
Zoals gezegd was Ajax de gehele wedstrijd de bovenliggende partij. Dit vertaalde zich ook in een afgetekende voorsprong qua kwaliteit kansen: 3.35 om 0.78. Spits Henk Veerman kreeg twee keer een mooie kans om tot scoren te komen rond de vijfmeterlijn (één keer raak, één redding van André Onana), maar verder gaf Ajax niet veel weg.

Twee penalty’s krijgen is natuurlijk altijd een lekkere bonus in een wedstrijd; dit geldt ook voor de hoeveelheid Expected Goals in een wedstrijd. Een penalty heeft volgens het model van 11tegen11 76 procent kans om erin te gaan, dat betekent dus 0.76 xG.

Verder valt op dat Ajax gedisciplineerd was in het schieten van buiten de zestien en vooral probeerde door te combineren tot er een schotkans van dichterbij gecreëerd kon worden. Dit is één van de weinige dingen die we niet hoeven te missen na het vertrek van Hakim Ziyech, die elke wedstrijd wel verantwoordelijk was voor een kansloze poging van afstand.

Het komt vaak voor dat Ajax in de eerste helft afstand neemt van een tegenstander en dan in de tweede helft met de handrem erop speelt. Hoewel er in de tweede helft zeker fases waren dat het tempo omlaag ging en er ook veel werd gewisseld, was dit qua kansen creëren zeker niet het geval.

Zone 14 en halfspace
De plots die aangeven hoeveel passes er werden gegeven vanuit de zone net achter de spits waren dit seizoen wat leger dan gebruikelijk. In de analyse na Vitesse-thuis werd gewezen op de rol van de nummer tien in het systeem van Ten Hag; meer als afmaker en eindstation dan als tussenstation in een aanval. Ook omdat deze rol tot nu toe vooral ingevuld werd door Quincy Promes, van nature een aanvaller.

Kudus liet tegen Heerenveen zien dat het wel degelijk mogelijk is om (extreem) betrokken te zijn in het veldspel als tien. Hij vulde die rol ook echt anders in dan Promes. Waar Promes meer als tweede spits fungeert, speelt Kudus meer als een middenvelder die ook naast Gravenberch en Klaassen komt om de bal op te halen. Ook de slimme positionering tussen de linies viel op, evenals de passing van Gravenberch, Blind en Klaassen om Kudus in die positie aan te spelen.

Het aantal passes van Heerenveen vanuit deze zone spreekt ook boekdelen.

De aanvallen van Ajax waren min of meer gelijk verdeeld over rechts en links, al zien we wel een lichte voorkeur voor de linkerkant. Net als dat we na het zien van de passmap al tot de conclusie kwamen dat Tadić op een sterke manier betrokken was in het veldspel, kun je aan onderstaande map zien dat het merendeel van het spel over zijn kant verliep.

Tadić wel of niet in de spits is een heet item onder Ajacieden. Vanaf links is het gemakkelijker om hem in een directe confrontatie met een rechtsback te krijgen. De statistieken wijzen verder uit dat Tadić als buitenspeler dichterbij het doel aan de bal komt dan als spits het geval zou zijn.

In de nieuwe manier van druk zetten – die lijkt op hoe Bayern München druk zet – wordt er van de buitenspelers een enorme hoeveelheid loopwerk en tactische discipline gevraagd. Ook dat kan een reden zijn waarom Ten Hag vasthoudt aan Tadić op links.

De hamvraag is nu natuurlijk of Ten Hag het met dit middenveld zonder controleur aandurft tegen Liverpool. We hebben vorig seizoen al gezien dat de oefenmeester het geen probleem vond om na een goed optreden in de eredivisie midweeks te wisselen naar een 'Champions League-variant' met Álvarez in de dubbele zes op het middenveld.

Er zit nu eenmaal een groot verschil tussen Liverpool (de beste ploeg ter wereld?) en een middenmoter uit de eredivisie… Woensdag iets voor negenen weten we het antwoord!