Op jacht naar de 36e landstitel begon Ajax zonder de geschorste Nico Tagliafico aan weer een nieuwe jaargang van de eredivisie. Met Daley Blind als linksback en Edson Álvarez op het middenveld trad Ajax aan in misschien wel de meest gebalanceerde samenstelling.

Promovendus NEC leek vooral in de openingsfase vooral op een konijn starend in de koploper van een aanstormende auto. We behandelen het – ook dit seizoen weer – allemaal in deze terugblikken aan de hand van de passmaps, Expected Goals, halfspaces en Zone 14 plots, verkregen via @11tegen11.

Passmaps
Het is moeilijk een vast systeem aan te wijzen bij Ajax als de tegenstander zó onder voet wordt gelopen. Laten we het houden op ergens tussen 4-2-3-1 en 4-3-3 in, afhankelijk van de positie van Ryan Gravenberch. Wat de formatie ook is: de opbouw verloopt altijd volgens een vast patroon. Drie verdedigers achterin, één middenvelder daarvoor, twee mensen aan de zijkanten en drie spelers achter spits Sébastien Haller. 3-1-5-1 voor de tactiekliefhebbers.

Extreem veel vrijheid om te wisselen en dat komt ook terug in de passmap. Mede hierom staan bijvoorbeeld de bolletjes van Álvarez en Jurriën Timber bij elkaar in de buurt. Steeds weer andere spelers die een bepaalde positie innemen (‘dynamiek’ in trainerstaal) maakt Ajax onvoorspelbaar en lastig te verdedigen. Waarbij het natuurlijk helpt om multifunctionele spelers als Blind en Noussair Mazraoui te hebben, die zowel in het midden van het veld kunnen spelen als aan de buitenkant.

Het levert een bizar dominante passmap op, waaruit blijkt dat de gemiddelde positie waarop sommige verdedigers aan de bal kwamen een flink stuk over de middenlijn ligt. Vaste lezers van deze stukken weten inmiddels dat Blind vaak degene is die de meeste passing en de meeste passing vooruit voor zijn rekening neemt.

Als je één dissonant moet noemen in het vlotte combinatiespel is het Haller. De Ivoriaan staat er vanwege zijn slungelige uitstraling en mindere techniek niet al te best op bij supporters, ondanks een prima rendement qua goals en assists. We zien op de passmap dat hij met afstand de minst betrokken speler is.

Interessant puntje om het komende seizoen in de gaten te houden: het rendement van Steven Berghuis. Bij Feyenoord was hij de afgelopen vijf seizoenen goed voor een karrenvracht aan goals en assists. Daarbij moet je meenemen dat hij alle corners, vrije trappen en penalty’s nam en elke bal aan de rechterkant automatisch bij hem werd ingeleverd.

Nu staat er met Mazraoui een rechtsback achter hem die ook zelf iets kan creëren en veel in de zestien wil komen. Het is de vraag wat er bij Ajax met Berghuis’ rendement gebeurt met aanzienlijk minder balcontacten en zonder alle spelhervattingen. Zeker als hij zich weg laat sturen bij een vrije trap door een bankzitter als Zakaria Labyad.

Expected Goals
De Expected Goals-grafiek toont wat iedereen in het stadion en voor de televisie ook zag: Ajax vloog uit de startblokken en leverde een bizar aanvallende en productieve openingsfase af. In de eerste twintig minuten schoot Ajax elf keer en scoorde het vier goals. Als je dat doortrekt naar een hele wedstrijd kom je uit op 49 schoten en 18 goals, wat allebei eredivisierecords zouden zijn.

Aan de ene kant was het tempo uit de openingsfase waarschijnlijk niet vol te houden. Aan de andere kant is het jammer dat Ajax nooit écht lijkt door te drukken in de eredivisie, maar krachten lijkt te sparen voor later in het seizoen. Dit komt ook tot uiting in de grafiek hieronder. Na een hoop knikjes omhoog blijft de lijn vanaf de 4-0 vlakker dan je zou willen.

De historische 13-0 tegen VVV-Venlo hebben we natuurlijk allemaal nog op ons netvlies staan, maar lijkt vooral uitzondering en niet de regel. Hierbij valt op dat ook de wissels die worden ingebracht vaak meegaan in het lome tempo en het zomeravondgevoel, in plaats van met een felle invalbeurt het ongelijk van de trainer te willen bewijzen.

Aan de afbeelding hieronder is af te lezen dat het aantal goals dat Ajax scoorde niet eens volgens de verwachting van het model was. Vijf goals is netjes en efficiënt gezien het aantal gecreëerde kansen. Al was NEC natuurlijk ook zo vriendelijk om er ook eentje in het eigen goal te schieten…

Vooral de verdedigende prestatie valt ook op. Door 73 procent balbezit te hebben en snel druk te zetten na balverlies werd NEC onschadelijk gemaakt zonder dat er veel daadwerkelijk in de zestienmeter hoefde te worden verdedigd. Het betekende dat Maarten Stekelenburg met een schoon doel weer van het veld stapte na zijn rentree in de basiself.

Nog een kleine uitsmijter over tactiek: de meeste ploegen in Nederland spelen 4-3-3 in balbezit en 4-4-2 als ze verdedigen. NEC is daarop geen uitzondering. De aanvallende ideeën van Ten Hag lijken er helemaal op afgestemd zo’n 4-4-2 formatie uit elkaar te spelen.

Natuurlijk had het ook met de instelling van Ajax te maken, maar het viel op dat NEC na het inbrengen van Edgar Barreto en de switch naar een 5-3-2-systeem veel minder kansen weggaf en beter verdedigde. Vooral voor trainers van de tegenstander is het interessant om te overwegen om wat vaker de boel echt op slot te gooien, al blijft ‘aanpassen’ in voetbalminnend Nederland soms een vies woord.

Nu wacht FC Twente-uit. In de 21e eeuw een gevreesde uitwedstrijd die vaak verloren ging, de laatste twee seizoenen een invuloefening op het TOTO-formulier. Hoewel de Tukkers zich goed versterkt hebben, verloren ze toch op de eerste speeldag van Fortuna Sittard. Als Ajax de intensiteit en snelheid van de eerste twintig minuten tegen NEC kan vasthouden kan het niet anders of de drie punten gaan mee terug in de bus naar Amsterdam.