Door Erik Elias

Vooraf was de grote vraag op tactisch gebied hoe Erik ten Hag het verlies van de geschorste Devyne Rensch op zou vangen. Met de goede heenwedstrijd in het achterhoofd koos de oefenmeester om het elftal op tien posities intact te laten, met alleen Sean Klaiber als rechtsback, voor Rensch dus.

Het leverde helaas niet een net zo goede wedstrijd op als in de Johan Cruijff Arena. Ajax voetbalde moeilijker door de Romeinse verdediging heen, creëerde minder dan een week eerder, kreeg een lullige goal tegen en ligt nu uit de Europa League. We beschrijven de uitschakeling aan de hand van de passmaps, Expected Goals, halfspaces en Zone 14 plots, verkregen via @11tegen11.

Passmaps
Het is makkelijk om het voetbal dat Roma donderdag speelde af te doen als ‘catenaccio’ of ‘de bus parkeren’. Dit doet afbreuk aan de werkelijkheid. De Romeinen zetten inderdaad geen hoge druk, maar groeven zich ook zeker niet in. Vaak werd gekozen om met de laatste linie van vijf ongeveer halverwege de eigen helft te gaan staan. Kort daarvoor twee controlerende middenvelders, om met twee tienen achter spits Edin Dzeko het midden van het veld goed dicht te houden.

Wanneer Ajax de bal rond de middenlijn naar de linker- of rechtercentrale verdediger schoof, koos één van deze twee tienen er regelmatig voor om uit te stappen en druk te zetten op de opbouwende Ajaxverdediger. Mede daarom kwam het spel door het midden van het veld nooit echt op gang. Wanneer Ajax de eigen backs aanspeelde, werd meteen fel doorgedekt door de backs van Roma. Buitenspelers David Neres en Antony werden te weinig gevonden in de ruimte achter de backs, waardoor Roma over het algemeen geen moeite had om Ajax ver buiten de eigen zestien te houden.

We zien om die reden een vervelende passmap, waarbij vooral Lisandro Martínez een hele grote bol achterin heeft. Gezien de bovenstaande omschrijving zal het niemand verbazen dat de aanvallende spelers weinig werden gevonden. Het gebrek aan inventiviteit bij middenvelders Ryan Gravenberch en Edson Álvarez droeg verder bij aan het matige, stroperige en trage spel van achteruit. Dat de meeste passing naar voren toe van Nico Tagliafico moest komen, spreekt boekdelen over de kwaliteit van de Ajaxopbouw, met name voor rust.

Klein beetje uitleg in combinatie met een vroege wissel: het bolletje van Klaiber staat voor de gemiddelde plek waarop hij in balbezit kwam gedurende zijn optreden van 22 minuten. De gemiddelde positie van Jurriën Timber is dan wel weer genomen over de volledige wedstrijd. Hij komt om die reden ergens tussen rechtsback en rechter centrale verdediger in. Hoewel Perr Schuurs dus een stuk langer in het veld stond dan Klaiber (en belangrijk was met enkele dieptepasses) kreeg hij geen plekje op de passmap.

Expected Goals
We zien dat Ajax inderdaad meer creëerde dan Roma, maar bij lange na niet zo dominant en productief was als in de heenwedstrijd. Als je rustig nagaat wat Ajax creëerde voor rust, springt vooral de kans van Davy Klaassen eruit. Dit was nota bene het gevolg van een mislukte opbouw van Roma en één van de weinige keren dat niet werd gekozen voor een gerichte lange bal richting spits Dzeko.

Ajax had duidelijk de beste fase kort na rust, met Brian Brobbey in de spits, geflankeerd door Dusan Tadic op links, Neres op rechts en met Klaassen er kort achter als 'tien'. Het was de enige periode in de wedstrijd dat Ajax structureel en gevaarlijk in de zestien van Roma wist te komen. Zoals dat soms gaat in het voetbal was elke vorm van ‘momentum’ verdwenen na het afkeuren van een doelpunt. De gemaakte 2-0 van Tadic wordt in de data niet als schot aangemerkt en komt dus ook niet terug in de Expected Goals-totalen.

De aanvallende onmacht laat zich het best zien als we inzoomen op het ontzettend slappe slotoffensief van Ajax. Hoewel (of doordat?) Ajax in die periode zelfs eventjes in een 3-2-5 opstelling speelde, verloor het alle controle over de wedstrijd. Het was juist Roma dat er gevaarlijker uitkwam, zonder daadwerkelijk op goal te schieten overigens.

Het enige Amsterdamse schot na de gelijkmaker van Roma kwam na 95 minuten, op een kansloze afstand, van de voet van invaller Mohammed Kudus. Op het moment zelf een reden om te vloeken voor elke Ajacied die de wedstrijd keek. Achteraf gezien misschien niet eens zo’n gekke beslissing: één schot is immers beter dan geen schot… Het kleine stipje tussen de middenlijn en de zestien van Roma symboliseert de aanvallende machteloosheid van Ajax’ slotoffensief.

Zone 14 en halfspace
Eerder in het artikel werd beschreven op welke wijze Roma het midden van het veld dichthield. In de Zone 14 plot zien we dit ook terugkomen in de cijfers. Ajax had hier slechts elf keer de bal en speelde hem vervolgens twee keer de zestien van Roma in. Daar staat tegenover dat Roma aanvallend weinig in de melk te brokkelen had in deze zone.

Ajax was dan wel weer een stuk actiever in de halfspaces, al valt het aantal erg mee als je het vergelijkt met een gemiddelde wedstrijd in de eredivisie. Dit heeft natuurlijk te maken met de goed uitgevoerde zoneverdediging van Roma, maar ook een beetje met Ajax’ eigen onvermogen om de bal vooruit te spelen. We zien ook hier opvallend weinig ballen de zestien ingaan, wat zeker bijdroeg aan het magere aantal van slechts tien schoten.

Na afloop verklaarde Ten Hag dat Ajax ‘beide wedstrijden had gedomineerd’. Die vlieger gaat zeker niet op voor de wedstrijd van donderdag. Ajax had veel de bal, maar vooral op plekken waar Roma het toestond. Op één goede fase van tien minuten na, was er nooit de échte controle over de wedstrijd.

Wat nu volgt is de KNVB-bekerfinale, overigens ook tegen een ploeg met drie centrale verdedigers en een middenvelder als meest centrale opbouwer achterin. Het Vitesse van Thomas Letsch zal zich naar alle waarschijnlijkheid een stuk minder in laten zakken dan Roma donderdag deed. Dat is iets wat Ajax wel ligt, hoewel de eerste wedstrijd in september absoluut geen makkie was.

Of Ajax de dubbel wint, weten we zondagavond. Het zal in balbezit in ieder geval weer een interessante puzzel worden voor Ten Hag.

Aanbevolen

Ten Hag en Tadic missen supporters: ‘Voetbal is emotie, daar horen fans bij’