Door Erik Elias

Oké, het was vier dagen na het winnen van een prijs en Ajax is praktisch al kampioen. Maar het was in meerdere opzichten niet best wat de ploeg van Erik ten Hag tegen Utrecht liet zien. De goede verdedigende organisatie van de Domstedelingen en een paar onopvallend spelende creatievelingen (plus een grillige VAR…) droegen bij aan een moeizame en stroperige wedstrijd, die uiteindelijk in 1-1 eindigde.

Positief was wel dat er weinig werd weggegeven, op die penalty na dan. We beschrijven het moeizame gelijkspel het aan de hand van de passmaps, Expected Goals, halfspaces en Zone 14 plots, verkregen via @11tegen11.

Passmaps
In vergelijking met de KNVB-bekerfinale waren er basisplekken voor David Neres en Mohammed Kudus, die voor deze wedstrijd de voorkeur kregen boven Antony en Davy Klaassen. Beide spelers hadden moeite hun stempel op de wedstrijd te drukken.

In combinatie met de problemen die kunnen ontstaan met Ryan Gravenberch en Edson Álvarez naast elkaar op één middenveld, zien we een duidelijke 4-2-3-1 formatie terug in de passmap. Met wel erg veel balbezit ver weg van de goal van Utrecht. Álvarez speelde zonder bal weer een puike wedstrijd, maar blijft opbouwend moeite hebben het spel vooruit te verplaatsen.

Mede daarom was het tegen Utrecht niet één van de middenvelders, maar centrale verdediger Jurriën Timber die de meeste passing vooruit voor zijn rekening nam, terwijl Lisandro Martínez absoluut gezien de meeste passes in het algemeen verstuurde.

We zien verder een afwezige Kudus op tien. De wendbare middenvelder werd relatief weinig in het spel betrokken. Wanneer dat wel het geval was, kwam de Ghanees vaak niet met een goede voortzetting vooruit.

Dat past in een patroon, want de Kudus na zijn blessure lijkt soms een andere speler dan de technisch vaardige stylist die we leerden kennen aan het begin van het seizoen. Extra zonde, omdat we weten dat Kudus ook erg dominant kan zijn vanuit een rol net achter de spits. Iets om in de gaten te houden richting komend seizoen.

Expected Goals
Utrecht speelde zonder bal vanuit een compacte 4-4-1-1 formatie, om vervolgens in de counter toe te slaan via de razendsnelle Gyrano Kerk. Het was een wedstrijdplan dat negentig minuten lang relatief goed functioneerde, hoewel we in de grafiek terugzien dat Utrecht na de openingsgoal (domme overtreding van Nico Tagliafico) nooit meer tot echt grote kansen kwam.

Tegen een tegenstander die met veel spelers in en rond de eigen zestien verdedigd, zagen we een Ajax met veel balbezit, relatief veel schoten, maar weinig echte kansen. Alles bij elkaar creëerde het mogelijkheden die bij elkaar goed waren voor 1.82 Expected Goals.

De afgekeurde goal van Klaassen is dus niet meegenomen in de dataset, omdat er op dat moment sprake was van een schot na een buitenspelsituatie. Wel zullen veel Ajacieden zich hebben afgevraagd wat het nut van een VAR is, als juist dit soort momenten uiteindelijk onjuist worden beoordeeld… Dit terwijl eerder in de wedstrijd de VAR juist correct optrad en Utrecht (helaas) terecht een penalty toekende.

Deze editie van Ajax - Utrecht was verder een bewijs dat ‘meer schieten’ niet altijd een goed plan is als je een goal moet maken. Tegen Vitesse schoot Ajax vijftien keer en creëerde het ongeveer 2.5 Expected Goals. In deze wedstrijd tegen Utrecht werd er dus zeven keer vaker geschoten, maar lag het totaal aantal Expected Goals lager.

Hierbij gaan ook de complimenten naar Utrecht, dat negentig minuten lang een redelijk goede verdedigende organisatie aan de dag legde. Maar een Ajax in vorm speelt makkelijker door zo’n verdedigende muur heen, vindt makkelijker de ruimtes en creëert dus ook meer kansen en uiteindelijk goals.

Zone 14 en halfspaces
De relatief goede verdedigende organisatie van Utrecht en de absente Kudus komen beide terug in de Zone 14-plot. Ajax verstuurde weliswaar 36 passes vanuit deze zone, maar als je inzoomt, wordt snel duidelijk dat die passes vooral werden gegeven vanaf het middenveld en niet vanuit de aanval.

Mede daarom gingen slechts vijf passes ook daadwerkelijk de zestien in, waarvan er slechts drie hun doelwit bereikten. Daar staat tegenover dat Utrecht aanvallend weinig in te brengen had vanuit deze zone, wat ook weer past bij hun countertactiek.

Dit beeld is nog extremer als we kijken naar de halfspace-plots. Ook hier vooral veel passes die dichter bij het middenveld werden verstuurd, dan vanuit de aanval. We zien daarnaast dat Ajax niet of nauwelijks de achterlijn haalde voor een teruggetrokken voorzet.

Hier is het percentage aangekomen passes nog verontrustender. Slechts vijf passes vanuit de halfspaces kwamen ook aan in de zestien. Het laat zien dat Utrecht erin slaagde Ajax onschadelijk te maken zodra het daadwerkelijk iets probeerde te creëren.

Ajax kan met het gelijke spel dus een uitgelezen mogelijkheid missen om voor een gedeeltelijk gevulde Johan Cruijff Arena kampioen te worden. Dat is extra zonde, zeker gelet op de eerdere twee ontmoetingen met AZ dit seizoen die beide relatief makkelijk werden gewonnen.

De ploeg van Ten Hag verliet Alkmaar met een glansrijke 0-3-overwinning in de rugzak. Voor de beker trad het zelfs aan met een team vol reservespelers en won het alsnog met 0-1, weliswaar iets moeizamer dan in de competitie.

Deze overwinning in de beker is extra saillant omdat AZ die dag wél met de sterkst mogelijke opstelling verscheen. Alle reden dus voor optimisme zondagmiddag. En als FC Groningen een handje helpt, kan het alsnog een feestje worden…