Door Erik Elias

Vitesse is een on-Nederlandse ploeg. Het speelt een ander systeem dan de meeste ploegen in de eredivisie (geen 4-3-3 maar 5-3-2), het probeert snel diep te spelen in plaats van achterin rond te tikken en het probeert druk te zetten na balverlies. Deze tactische keuzes – in combinatie met voldoende individuele kwaliteit – leverden tot nu toe een vierde plek op. En natuurlijk een plaats in de bekerfinale. 

Mits goed uitgevoerd, speelt de ploeg van Thomas Letsch in een tactisch systeem dat prima weerstand biedt aan het traditionele Ajaxspelletje. In fases van de wedstrijd was dit absoluut terug te zien, wat op die momenten een rommelig spelbeeld opleverde. Op andere momenten domineerde Ajax juist en liet Vitesse zich ver terug zakken. We beschrijven de gewonnen finale in De Kuip aan de hand van de passmaps en Expected Goal plots, verkregen via @11tegen11.

Passmaps
Ajax bouwt de laatste weken iets anders op dan eerder in het seizoen het geval was. Nog steeds wordt er geprobeerd om de opbouw te beginnen met drie verdedigers en één middenvelder kort daarvoor. De verschillen zitten ‘m echter vooral in de personele bezetting.

Waar Ryan Gravenberch het begin van het seizoen vrijwel altijd links naast de centrale verdedigers de bal op kwam halen, wordt hij nu veel dichter bij de spits neergezet. Het centrale duo, Edson Álvarez en Devyne Rensch blijven vervolgens over om de opbouw te verzorgen, terwijl Nico Tagliafico zijn vaste stekje aan de linkerzijlijn opzoekt.

We zien om die reden ook in de passmap dat de gemiddelde positie waarop Gravenberch in balbezit komt veel hoger op het veld is. Dat zijn spel er niet onder leidt, is duidelijk af te lezen aan het kopje ‘most progressive passing’. Vaak kwam Gravenberch ergens tussen de middenvelders en verdedigers van Vitesse aan de bal, om vervolgens met een oplossing vooruit te komen.

Opvallend dit keer is de dikke lijn van Álvarez naar Gravenberch. In tegenstelling tot de laatste weken slaagde de Mexicaan er in deze wedstrijd wél in om met passes vooruit de aanval op te zetten. Mede vanwege zijn prima opbouwende spel, werd Gravenberch in staat gesteld om goed in de wedstrijd komen en het spel van Ajax op de helft van Vitesse vorm te geven.

Door het effectieve druk zetten van Vitesse zien we ook een hele duidelijke lijn van Stekelenburg naar Sébastien Haller. Wanneer het voetballend niet lukt om de opbouw van achteruit te verzorgen, heeft dit Ajax altijd nog plan B: de lange bal. Een prima optie als je een keeper hebt met de trap van Stekelenburg en een kapstok als Haller.

Expected Goals
Ajax had duidelijk even nodig om op stoom te komen in Rotterdam. De openingsfase was voor de Arnhemmers, die met een simpel maar effectief aanvalsplan de eerste speldenprikjes uitdeelden. Met directe passing langs de lijn en op de snelle spitsen, werd meerdere malen snel gecounterd na balverlies van Ajax.

Toch kreeg Ajax de eerste grote kans van de wedstrijd via Davy Klaassen en scoorde het de 1-0 via uitblinker Gravenberch. In de minuten daarna had Ajax voor het eerst de echte controle over de wedstrijd en leek het af te stevenen op een makkelijke middag, ware het niet dat juist toen Vitesse uit het niets de 1-1 maakte. Overigens wederom na een snelle pass vooruit, dit keer na matig ingrijpen van Lisandro Martínez en twijfelachtig werk in de zestien van Rensch.

Opvallend genoeg was de gelijkmaker van Vitesse in feite hun laatste echte kans. Het spel zoals Vitesse dat wil spelen, kost veel kracht. Zo halverwege de tweede helft lieten de Arnhemmers zich om die reden terugzakken op eigen helft en was de ploeg van Letsch niet bij machte om iets uit te richten op de counter. Als je kijkt naar de lange, platte lijn hieronder, wordt duidelijk dat Ajax de gehele tweede helft in handen had.

Dat Ajax pas in blessuretijd de winnende maakte, had het vooral aan zichzelf te danken. Wel had het doelpunt van matchwinner David Neres een duidelijke tactische reden. Een paar minuten eerder had verdediger Jacob Rasmussen namelijk rood gekregen. Een verdedigend slecht moment van Vitesse – Neres werd helemaal vrijgelaten in de zestien – leidde uiteindelijk tot de twintigste KNVB-beker voor Ajax.

Alles bij elkaar genomen een terechte overwinning, gelet op de kansenverhouding. Uit open spel creëerde Ajax kansen die overeen komen met dik twee doelpunten. Alles bij elkaar schoot Vitesse slechts vijf keer van binnen de zestien. Voor Ajax was dit elf keer.

Uiteindelijk kon Vitesse het spel van Ajax te weinig verstoren, was het verdedigend te kwetsbaar als het geen druk zette en creëerde het bij lange na niet genoeg om aanspraak te maken op de beker. Daarnaast bouwde Ajax een stuk beter op dan normaal, waardoor het voor Vitesse ook lastiger was om druk te zetten. Tel daar een relatief anonieme wedstrijd van de normaalgesproken sterk spelende Oussama Tannane en Riechedly Bazoer bij op en Ajax is de terechte bekerwinnaar.

Ajax wint dus de beker, wint waarschijnlijk de dubbel en haalde de kwartfinale van de Europa League. Puur op de resultaten gelet een uitstekend seizoen voor de ploeg van Erik ten Hag, die tegen AZ de kroon op het werk kan zetten door vier rondes voor het einde kampioen te worden.

Maar eerst doordeweeks de inhaalwedstrijd tegen FC Utrecht! Een voormalige angstgegner, maar onder Ten Hag vaak een makkie.