Met slechts één wijziging ten opzichte van de normale basiself (Devyne Rensch voor de toch weer geblesseerde Noussair Mazraoui) had Ajax het knap lastig tegen AZ, vooral voor rust. Na de thee ging het een stuk beter, zeker qua het creëren van kansen. Is dit het beroemde effect van twee dagen meer rust dan de tegenstander? 

Na de gelijkmaker van Sébastien Haller leek het een kwestie van tijd voordat Ajax toch nog de drie punten zou binnenharken. Het tegendeel bleek waar. Een vlijmscherpe counter van AZ en een afgekeurde goal van Perr Schuurs verder en Ajax leed wéér geleden in de competitie. Voor de vijfde keer dit seizoen in zestien wedstrijden. 

Reden tot paniek, of niet? We blikken terug op de nederlaag tegen AZ aan de hand van de passmaps en Expected Goals, verkregen via 11tegen11.

Passmaps
In de passmap zien we over het algemeen hetzelfde beeld als normaal, op één hele duidelijke verandering na: de positie van de rechtsback, in dit geval Rensch. Die opereerde tegen AZ een stuk vaker dan Mazraoui als derde centrale verdediger. We zien dat hij gemiddeld genomen twintig meter dichterbij de eigen goal aan de bal kwam dan we gewend zijn. Daar waar we normaal gesproken drie man achterin zien, lijken dat er nu dus vier te zijn.

Dit heeft allerlei gevolgen voor het spel van Ajax. Zo komt aan de andere flank Daley Blind minder aan de bal dan normaal en komt Antony een stuk moeilijker in zijn spel. Zonder de constante overlaps en combinaties met Mazraoui is het voor de Braziliaan een stuk lastiger om in één-tegen-één-situaties te komen, om diep te gaan achter de laatste lijn van de tegenstander en om de diepgaande Mazraoui te lanceren. 

Los van de speelstijl legde Rensch sowieso een vrij ongelukkige wedstrijd op de mat. We schreven het na Heracles-uit ook al dat Rensch is geen Mazraoui is. Maar natuurlijk lag het verlies niet alleen aan hem. Ook andere spelers, zoals Blind, Ryan Gravenberch en Haller, speelden individueel gezien een slechte wedstrijd. Al had Ajax op basis van de kansen gewoon moeten winnen. Maar daarover meer bij de Expected Goals.

Expected Goals
Mensen die de nederlaag wijten aan ‘beleving’ waren er genoeg. De trainer, spelers en natuurlijk ook veel supporters. Natuurlijk is het gek om in de Champions League alles te winnen, om vervolgens in de eredivisie al zo vaak puntverlies te lijden. Dan komen al heel snel containerbegrippen als ‘felheid’ bovendrijven als verklaring. Of zoals Erik ten Hag het verwoordde: “Zij wilden het meer.”

Feit is wel dat Ajax 23 keer schoot, waarvan dertien pogingen binnen de zestienmeter. Op basis van de kansen, waren drie doelpunten de meest logische uitkomst geweest. Ook verdedigend stond het goed. AZ schoot bijvoorbeeld de hele tweede helft maar drie keer.

Als we alle kansen van AZ-thuis analyseren, komen we uit op 3.41 Expected Goals voor en minder dan 1.00 Expected Goals tegen. Volgens het model van 11tegen11 sluit Ajax deze wedstrijd in 89 procent van de gevallen winnend af. Maar er werd toch verloren…

Dit resultaat past in een breder patroon, waarbij Ajax puntverlies lijdt terwijl je dat op basis van de kansen niet zou verwachten. Je koopt er niks voor, maar het is wel een duidelijke indicatie van de prestatie, die niet zo slecht was als de resultaten doen vermoeden. Reden tot paniek? Wij neigen voorlopig naar een voorzichtige ‘nee’.

Ajax in de vijf competitieduels waarin puntenverlies werd geleden dit seizoen:
12,5 xG voor - 2 goals
3.5 xG tegen - 4 tegentreffers

— Bart Frouws (@bartf) December 12, 2021

Natuurlijk kunnen de verklaringen rond beleving en de hoeveelheid kansen ook naast elkaar bestaan. Ajax had moeten winnen volgens de verhoudingen qua kansen én spelers denken er te makkelijk over. Het afmaken van kansen blijft immers voor een deel een mentale kwestie, waar concentratie wel degelijk een rol bij speelt.

Misschien is dit daarom een ideale wake-upcall die de technische staf moet aangrijpen om te voorkomen dat dit soort wedstrijden nog vaker plaatsvinden in de tweede seizoenshelft. 

Het ging na de wedstrijd tegen Go Ahead Eagles en na deze nederlaag tegen AZ behoorlijk veel over ‘de blauwdruk’ om van Ajax te winnen. Voorlopig lijkt het beste strijdplan als tegenstander om te zorgen dat Ajax veel kansen mist. Je kan met onderstaande cijfers moeilijk beweren dat AZ het verdedigend goed voor elkaar had.

Als Ajacieden weten we dit seizoen maar al te goed dat het aantal punten per wedstrijd nogal kan vertekenen ten opzichte van hoe goed een ploeg daadwerkelijk speelt. Zeker na zestien wedstrijden. Om in perspectief te zetten hoe het qua resultaten gaat tot nu, is het echter wel een relevante statistiek. 

Niet schrikken: qua punten per wedstrijd glijdt Ajax na deze nieuwe nederlaag behoorlijk af. Tijdens het huidige seizoen werden er 2.25 punten per wedstrijd gepakt. Dat is minder in alle andere complete seizoenen onder Ten Hag. Het is zelfs minder dan tijdens het compleet mislukte seizoen 2017/2018.

Het legt alleen maar meer druk op de klassieker. Bij een gelijkspel is de kans groot dat Ajax als nummer twee de winterstop in gaat en bij een verliespartij misschien zelfs als nummer drie. Maar eerst volgt het KNVB-bekerduel met BVV Barendrecht.