Ajax kende een uiterst productieve voorbereiding. In negen wedstrijden werden maar liefst 28 doelpunten gemaakt, een gezond gemiddelde van 3,11 goals per wedstrijd. Acht winstpartijen, één keer gelijk, nul keer verloren.

Na deze flitsende voorbereiding lag het niet in de lijn der verwachtingen dat Ajax tijdens de eerste eredivisiewedstrijd van het seizoen minder schoten zou lossen dan de tegenstander en ook minder doelgevaar zou creëren.

Dat dit wel gebeurde, had natuurlijk alles te maken met een vroege rode kaart voor Nico Tagliafico. Toch zal Erik ten Hag zich niet heel veel zorgen hebben gemaakt over de 14 schoten van Sparta. Dat en meer conclusies kunnen we trekken uit een rondje plots vol passmaps, Expected Goals, halfspaces en Zone 14 van @11tegen11.

Passmaps
Reminder, want we zijn er even uit geweest. Het bolletje staat voor de gemiddelde positie waarop een speler op het veld aan de bal kwam. Hoe dikker het bolletje, des te vaker de speler aan de bal kwam. Elke lijn tussen twee spelers staat voor vijf passes; hoe dikker de lijn, des te meer passes.

Aan de linkerkant staan nog wat extra categorieën vermeld, zoals wie met zijn passes de bal vaker dichter bij het doel van de tegenstander bracht ('progressive passing') en welke speler het meeste van die passes in ontvangst nam ('progressive passing received').

In de eerste helft zagen we Ajax opbouwen zoals we dat gewend zijn. Vanuit een 4-2-3-1 formatie werd met korte passing geprobeerd om door de vlakke 4-4-2 van Sparta heen te voetballen. Afwisselend Tagliafico, Noussair Mazraoui en één van de middenvelders kwamen naast de twee centrale verdedigers om centraal een overtal te creëren.

De belangrijkste speler om de bal bij de vier voorwaartsen te krijgen was – niet verrassend – Daley Blind. Tegen de twee spitsen van Sparta kwam Blind vaak vrij aan de linkerkant om van daaruit de oplossing vooruit te verzorgen. We zien aan de categorieën aan de linkerkant – zoals dat wel vaker het geval zal zijn dit seizoen – dat Blind de belangrijkste man is in de opbouw en Tadic de belangrijkste man in de eindfase.

Een ander tactisch element om op te letten bij Ajax dit jaar is de positie van de buitenspeler aan de rechterkant. Onder Ten Hag speelde vooral Hakim Ziyech op die positie, van origine een aanvallende middenvelder die van nature wat meer richting de positie van nummer tien zwierf.

Met Antony staat er nu weer een echte buitenspeler op rechts. Dit zie je ook terug aan zijn positie, stijf tegen de lijn aan, om van daaruit de back van de tegenstander gek te spelen in een één-tegen-één situatie. Dit betekent automatisch dat in zijn rug de back iets meer aan de binnenkant speelt, in dit geval Mazraoui. Als Antony met een dribbel naar binnen komt om van daaruit met een schot of pass voor gevaar te zorgen, gaat Mazraoui er juist rechts overheen.

Omdat dit een bijzondere wedstrijd was waarin Ajax meer dan een uur met tien man speelde, zoomen we ook nog even in op de passmap per helft.

In de eerste helft een passmap zoals je die vaker zal zien bij Ajax: dikke bollen, veel passes en een focus op de linkerkant van het veld. Dat heeft twee redenen: daar staan de beste opbouwers en door Sparta naar de linkerflank te lokken, kan er op rechts ruimte ontstaan voor Antony.

In het laatste uur van de wedstrijd verdedigde Ajax net als Sparta met twee lijntjes van vier. De vier verdedigers, met daarvoor Edson Álvarez en Ryan Gravenberch centraal op het middenveld, de buitenspelers aan de zijkanten en Quincy Promes als eenzame spits. We zien in de tweede helft door de man-minder-situatie duidelijk dat Ajax minder aan aanvallen toekwam. De gemiddelde positie van spits Promes is tekenend; hij kwam gemiddeld een meter of veertig van het vijandelijke doel aan de bal.

Een opvallende statistiek van afgelopen zondag is ook dat Sparta meer balbezit had dan Ajax – 51,7 procent tegenover 48,3 procent voor Ajax. In de tweede helft alleen had Sparta zelfs 61,9 procent balbezit. We zien in de passmap waar dit balbezit plaatsvond: ver van het doel van André Onana. Door de goede verdedigende organisatie van Ajax waren het vooral de centrale verdedigers van Sparta die elkaar de bal toeschoven. Ook de gemiddelde positie van de Spartanen spreekt boekdelen.

Expected Goals
Je moet schieten, anders kan je niet scoren. Een Cruijffiaanse waarheid, maar uit de statistieken blijkt wel dat je beter van zo dichtbij mogelijk en zo centraal mogelijk kan schieten, om tot een doelpunt te komen.

Elk schot dat tijdens een wedstrijd wordt gelost, krijgt van het model van 11tegen11 een waarde die aangeeft hoe groot de kans dat het schot in een doelpunt resulteert. Een schot van binnen de vijfmeter heeft natuurlijk veel meer kans om in een goal te eindigen dan een Ziyech-achtige poeier van dertig meter. We herinneren ons allemaal de goal uit bij Valencia – en vergeten snel al die andere keren dat het mis ging, terwijl een extra pass misschien een betere scoringskans had opgeleverd.

Droog kunstgras, de eerste officiële wedstrijd van het seizoen en een goed georganiseerd Sparta. Het kunnen allemaal factoren zijn die hebben meegespeeld, maar heel best was het niet wat Ajax liet zien, ook voor de rode kaart van Tagliafico. We zien hieronder dat Ajax eigenlijk nauwelijks doelgevaar creëerde, zowel voor als na de rode kaart. Het eindresultaat van 0,26 Expected Goals wordt waarschijnlijk dit seizoen niet meer 'overtroffen'.

Na de openingsgoal van Antony – een afstandsschot dat er alleen in ging vanwege kunstgras en een blunder van oud-Ajacied Benjamin van Leer – ging de boel echt op slot. Vanuit de eerder genoemde verdedigende organisatie neutraliseerde Ajax zonder al te veel moeite de aanvallende impulsen van Sparta. Het is daardoor niet gek dat Ten Hag de 'tactische rijpheid' van zijn ploeg prees.

Zo zien we dat Sparta weliswaar meer schoten had, maar niet één keer van binnen de vijfmeter wist te schieten. Op een halve kans van Bart Vriends na en een schotje van buiten de zestien van Danzell Gravenberch had Onana niet veel te doen. Al met al was het qua actie in beide doelgebieden een wedstrijd die het geduld van de neutrale kijker op de proef zal hebben gesteld.

Zone 14 en halfspace
Dan de passes vanuit gevaarlijke gebieden in het veld. Zone 14 is het gebied vlak achter de spits. De meeste assists in het voetbal komen voort uit Zone 14, maar da's logisch.

De halfspaces zijn de gebieden tussen Zone 14 en de flank. De lijnen op het trainingsveld die je wel eens ziet in video’s van de trainingen van Ajax? Die zijn om aan te geven waar de halfspaces zijn op het veld. Ten Hag wil niet dat zowel de back als de buitenspeler in de halfspace staat; eentje aan de binnenkant, eentje aan de buitenkant.

We zien veel activiteit in de rechterhalfspace, omdat Antony aanvallend veel in stelling wordt gebracht en dan eenmaal in balbezit naar binnen trekt en van die positie passes geeft.

Je zou verwachten dat deze focus op de rechterkant vaker het geval was de afgelopen seizoenen, vanwege de grote betrokkenheid van Ziyech bij het spel. Vaak zag je echter dat de verdeling gelijk was - Ziyech had in sommige wedstrijden ook een dermate vrije rol dat hij aan de linkerkant of juist centraal achter de spits mocht opduiken. Antony vult het zoals gezegd voorlopig met ietwat minder vrijheid in, maar eist wel veel ballen op. Dit verklaart de activiteit aan de rechterbinnenkant van het veld, in samenwerking met Mazraoui.

Er was relatief weinig activiteit vanuit Zone 14 tegen Sparta. In een normale wedstrijd zou Quincy Promes de speler moeten zijn die zich het meest laat zien in deze zone. In samenwerking met een valse spits als Zakaria Labyad of Tadic moet de nummer tien van Ajax tussen de linies voor gevaar zorgen; precies wat Donny van de Beek de aflopen twee seizoenen zo goed deed. Dat er in deze zone zo weinig gebeurde is natuurlijk niet geheel te wijten aan Promes, maar aan de vroege rode kaart.

Ajax speelt zondag thuis tegen laagvlieger RKC, wat in de voorbereiding al met 6-1 naar huis werd gestuurd. De kans is vrij groot dat Ajax in de Johan Cruijff ArenA vaker dan negen keer gaat schieten, meer creëert dan 0,26 Expected Goals en dat de openingswedstrijd tegen Sparta de boeken in gaat als de minst productieve van het seizoen.