Atalanta is onder leiding van trainer Gian Piero Gasperini normaal gesproken een aanvallende ploeg die over het hele veld man-op-man druk zet, zoals we zagen in de eerste wedstrijd (2-2) tussen deze twee teams. Daar was woensdag niets van te zien; geheel tegen zijn natuur in speelde de ploeg uit Lombardije verdedigend, afwachtend en op de counter.

Marten de Roon zei daarover tegen VI: “Iedereen had, denk ik, verwacht dat we meer zouden aanvallen. Normaal spelen we ook zo, maar dat is ook vaak onze valkuil geweest. In dit soort wedstrijden is het misschien beter om wat verdedigender te spelen en wat meer uit de counter. Gelukkig lukte dat, meestal zijn we niet zo goed in de nul houden.”

Passmaps
Een veel verdedigender Atalanta dus. Het zal iedere supporter die heeft gekeken zijn opgevallen wat hiervan het resultaat was: het was geen beste wedstrijd, met weinig kansen en nog minder opwindende momenten in het zestienmetergebied.

Vanuit een formatie met vijf verdedigers zorgde Atalanta ervoor dat Ajax het midden van het veld niet in handen kon krijgen, terwijl er op de flanken afwisselend door backs en middenvelders druk werd gezet op de Ajacieden in balbezit. Hier werd het gemis van Daley Blind duidelijk, die bij zo'n situatie vaak met een dribbel of pass de oplossing in petto heeft.

Door met twee spitsen druk te zetten op Perr Schuurs en Lisandro Martínez (wel tien à vijftien meter lager dan normaal) en daarachter mandekking te spelen op Ryan Gravenberch en Davy Klaassen dwong Atalanta Ajax vaak naar de zijkanten. De val van Atalanta klapte vaak dicht op het moment dat Noussair Mazraoui werd ingespeeld. Die had dan twee opties: of vooruit op Antony (wat vaak balverlies opleverde), of achteruit (prima voor Atalanta).

Het levert een passmap op met veel dikke lijnen tussen de verdedigers, en heel veel dikke bollen ver weg van de goal van Atalanta. In de beste imitatie van de latere jaren onder Frank de Boer schoven de Ajacieden vooral achterin elkaar de bal toe, zonder variatie aan te brengen in het middenveld om de press van Atalanta te ontregelen.

Het spreekt boekdelen dat Antony – normaal gesproken een speler die veel passes van achteruit zou moeten ontvangen – volgens de data de speler is die de meeste 'progressive passing' verstuurde. Ook met een man in zijn rug wist Antony vaak wel nog iets te forceren, maar een ideaal spelplan is dat natuurlijk niet. Over de linkerkant ging het al bijna helemaal niet bij Ajax, in de opbouw.

Zowel uit de passmap als uit de dynamische passmap komt naar voren dat Klaassen weinig toe kon voegen om de bal op de helft van de tegenstander te krijgen. Als box-to-box middenvelder is Klaassen van grote waarde geweest dit seizoen, ook op Champions League-niveau. Maar op het moment dat er een verdedigende tegenstander kapot moet worden gespeeld, is het wellicht niet de passende speler die de vier aanvallende spelers kan bedienen.

Verder valt aan de dynamische passmap op dat de laatste twintig minuten erg rommelig waren. Een duidelijke formatie is niet meer aan te wijzen, er staan vooral heel veel mensen voor de bal. Er werd in deze fase zoveel ruimte weggegeven dat supersub Luis Muriel de enige goal van de avond kon maken. Mocht je Gravenberch op een gegeven moment stil zien staan in de passmap, dan weet je ook hoe dat komt...

Expected Goals
Over de hele wedstrijd nam Ajax twaalf keer het doel van Atalanta onder vuur. Dat gebeurde slechts vijf keer van binnen 'de zestien'. Eigenlijk waren er maar twee schoten die het predicaat 'kans' verdienden; de kopbal van Brian Brobbey vlak voor rust en natuurlijk de uitgespeelde kans voor Klaassen in de 74e minuut.

Het was het enige goede moment van Ajax in de tweede helft en het deed heel even denken aan het topseizoen 2018/19. Veel mensen in en rond de zestien, snelle combinaties, een balletje doortikken en een één-tegen-één-situatie met de keeper. Alleen rondde deze blonde middenvelder net iets minder goed af dan de blonde middenvelder die destijds vaak belangrijke doelpunten maakte...

Afronden blijft overigens een stuk lastiger dan je op het eerste gezicht zou zeggen; volgens het model van 11tegen11 gaat de kans van Klaassen er ongeveer in één op de vier keer in. En Donny van de Beek miste soortgelijke kansen inderdaad net zo goed. Hij kreeg nog wel eens een herkansing.

We zien verder – niet voor het eerst dit seizoen – dat het slotoffensief van Ajax weinig voorstelde. Na de grote kans voor Klaassen zien we dat Ajax heel weliswaar veel mensen naar voren stuurde, maar dat had niet heel veel doelgevaar tot gevolg. Een paar kleine knikjes als gevolg van de schermutselingen voor het doel van Atalanta, en dat was het dan wel.

Zone 14 en halfspaces
Van alle anonieme Ajacieden was Zakaria Labyad nog het minst opvallend. We zagen aan het ontbreken van een lijn op de passmap eerder al dat niet één teamgenoot hem de bal vijf keer toespeelde en dat hij ook naar niemand vijf passes verstuurde.

Dit heeft gevolgen voor de activiteit in Zone 14, het vak net achter de spits. Ajax kwam slechts 18 keer tot een pass in dit gebied, ongeveer net zo weinig als uit bij Liverpool. Ajax kwam gewoon simpelweg niet tot aanvallen door het midden van het veld.

Zoals we eerder aangaven was ook de rechterkant van Ajax niet op stoom. Daardoor gebeurde er heel weinig in de rechterhalfspace. De zwervende Dusan Tadić en de rushes van Gravenberch zorgden nog voor enige activiteit aan de linkerkant van het speelveld, maar het hield niet over.

Als je echt even inzoomt op de plot kan je zien dat er met name dichtbij de middenlijn activiteit was in de linkerhalfspace. Dit was dan vaak dus nog buiten het verdedigende blok van Atalanta. Zoals eerder gezegd: veel balbezit op plekken waar je het niet wilt. Dit komt terug in bijna alle plots van deze wedstrijd.

Atalanta had een eenvoudig maar zeer degelijk tactisch plan, voerde dat goed uit en ging daardoor soepeltjes naar de volgende ronde van de Champions League. Voor Ajacieden blijven vooral veel vragen over.

Is de selectie goed genoeg voor een plek bij de zestien beste clubs van Europa? Is de chemie tussen de trainer en de selectie uitgewerkt? Is de hyper-aanvallende speelstijl van Ajax te moeilijk? Heeft het gewoon tegen gezeten? Heeft Ajax pech gehad met blessures? Is het wel mogelijk om in twee seizoenen tijd het vertrek van Matthijs de Ligt, Frenkie de Jong, Donny van de Beek en Hakim Ziyech op te vangen?

Het zijn vragen waar niemand het antwoord op heeft - de waarheid zal ergens in het midden liggen. Feit is dat Ajax voor het tweede seizoen op rij na de winterstop in de Europa League uitkomt, terwijl dat niet de langetermijndoelstelling van de club is.

We weten van drie jaar geleden dat het ook een leuk toernooitje kan zijn, al zal voorlopig de kater van de derde plaats overheersen.