Ajax - Fortuna volgde op de 0-13. Als je zo'n monsterscore neerzet, weet je hoe de rest van de week eruit komt te zien en welke vragen er worden gesteld. Kan dit wel, is Ajax de eredivisie echt ontgroeid en is zo'n uitslag goed voor de competitie?

Als je dan ook nog eens bedenkt dat de volgende wedstrijd wordt gespeeld tegen de 'nummer laatst', snap je dat het telraam alvast werd klaargezet. De verrassing was groot toen de Limburgse gasten dit telraam voor het eerst in beweging brachten.

Het bleef bij een schrikmomentje, al had Ajax moeite om in gang te schieten. Desondanks werd er 'gewoon' vijf keer gescoord en als je vijf keer scoort, kun je een wedstrijd amper verliezen. Welke gedachte ging er schuil achter de totstandkoming van die treffers?

Dat leggen wij uit, met dank aan cijfers en feiten van @11tegen11!

Passmaps
Het pakken het iets anders aan. We trappen af met de passmap van Ajax op basis van de eerste helft. Je ziet gelijk dat de Ajacieden volop balbezit hadden, met hoge backs. Een soort 2-4-4, want dat kan in zo'n eenzijdige wedstrijd. Als je de posities checkt waarop de voorwaartsen aan de bal kwamen, zie je gelijk het probleem: allemaal op dezelfde plek!

De passmap vertekent een toefje omdat Antony en Neres nog wel eens van flank wisselden en dus extra in het midden worden weergegeven, maar dit is precies de vinger op de zere plek. Ajax stond niet goed. Of, beter gezegd: Fortuna wist Ajax te verrassen door aan te treden in een 5-3-2-formatie.

Het elftal van Erik ten Hag stond niet direct goed, waardoor het geen druk kreeg op de bal en kwetsbaar oogde in de omschakeling. Dit gebeurt Ajax vaker als het wordt geconfronteerd met een overmacht aan verdedigers en een tweetal rappe aanvallers. Maar dat ook Fortuna in staat zou zijn om het Ajax lastig te maken?

Dat zagen we niet aankomen. De eerste twee (!) grote kansen waren voor Fortuna en alles bij elkaar noteerden we een stuk of vier noodzakelijke ingrepen van Andre Onana. Dat is een veel te hoge score voor Fortuna-thuis. Ajax stond op slot. En wie had de sleutel om dit slot te openen?

Die sleutel ligt bij spelers zelf, maar soms is er een duwtje in de rug nodig. Dit duwtje moest door Ten Hag worden gegeven. Hij instrueerde Davy Klaassen om zich naast Jurgen Ekkelenkamp te voegen, waarbij Ryan Gravenberch de opdracht kreeg om achter deze twee te kruipen en de omschakeling eruit te halen.

Hij niet alleen trouwens. De twee tienen hebben ook een taak na balverlies: druk ontwikkelen om het Fortuna moeilijk te maken. Omschakelen van de punt achteruit (twee zessen) naar de punt vooruit (twee tienen) vertelt iets over Klaassens veelzijdigheid en dit sorteerde bovendien het gewenste effect.

“Ik merkte het ook: we zijn amper gevaarlijk, dus dit moet anders. Het was de trainer die tegen mij zei: ga iets hoger staan. Ik vond het een belangrijke verandering. We kregen met mij erbij een soort driehoek met de spits,” legt Klaassen uit tegenover Ajax Life.

“Als je de bal dan op randje zestien krijgt en er is een driehoek, wordt het gemakkelijker om te combineren. Het is voor de tegenstander simpel te verdedigen als je de spits vanuit een enkele directe of diagonale lijn probeert te bereiken.”

Die verandering maakte het niet alleen gemakkelijker voor Ajax als geheel, maar ook voor de drie spelers die samen een driehoek vormden. Lassina Traoré werd direct aanspeelpunt, Ekkelenkamp en Klaassen sloten aan. Ekkelenkamp had voor rust zomaar enkele doelpunten kunnen maken.

Eens te meer voelde Ekkelenkamp aan waar de bal zou komen. Helaas liet de afronding hem dit keer in de steek. Na rust kon Quincy Promes hierover meepraten. Overigens was de inbreng van zowel Ekkelenkamp (11 passes slechts) en Promes (17) verder minimaal.

Desondanks werkte de driehoek! Alleen is het jammer dat het spel in algemene zin wat tegenviel in de tweede helft. De Ajacieden waagden zich – eenmaal op voorsprong – een tikje te onaantastbaar en tijdens Fortuna-thuis kom je hiermee weg, maar als je je zo opstelt tegen een betere tegenstander, gaat het vroeg of laat een keertje mis.

De 3-1 van Brian Brobbey van een kwartiertje voor tijd kon niet op een beter moment vallen, waarna het verzet van Fortuna was gebroken en Ajax de gelegenheid nam de flanken eens te benutten. Waar dit toe kan leiden, zag je bij alle gevaarlijke momenten. Er gingen wat mooie combinaties vooraf aan de debuutgoal van Brobbey en ook de twee extra penaltymomenten kenden hun geboorte op de (linker)flank.

We moeten het ook eventjes hebben over Lisandro Martínez, die tijdens de eerste fase van dit prille seizoen een ondankbare taak vervult. Pas als hij echt nodig is, wordt er een beroep op hem gedaan. De ene keer is dat tegen Liverpool, de andere keer tegen Fortuna Sittard. Nu ook nog eens als linksback. Flankverdedigen lijkt niet de natuurlijke habitat van Martínez.

Het is op zich best positief dat Martínez bijdroeg aan het opzetten van aanvallen (most xG-chain), maar we vragen ons echt af of hij lekker in zijn vel zat. De linksachter werd drie keer van de bal gezet en leed verhoudingsgewijs veel balverlies. Ook het duo Blind/Schuurs was niet onfeilbaar, maar Blind had 91 passes en de Argentijn 'slechts' 61. De passzuiverheid scheelt ook nogal: 91 procent om 83 procent.

Het lijkt er dus niet direct op dat Martínez zich kandidaat stelde voor een basisplaats, als linksback tenminste. Maar misschien is hij er in Denemarken weer nodig.

xG-plot en pitch plot
We hebben al kort het één en ander aangestipt en achteraf kun je concluderen dat Ajax niet serieus in de problemen kwam, maar vanzelf ging het allerminst. Pas na het optuigen van de aanvallende driehoek werd er beter gespeeld en kwamen er kansen. Klaassen en Traoré zorgden voor het ongedaan maken van de achterstand.

Vooral de rol van Klaassen mogen we niet onderschatten. Waar vind je nu een speler die een potje als 'zes' kan controleren, maar als 'tien' ook kan beslissen? Nou, dan moet je goed zoeken, hoor! Dit is precies de bijdrage waarvoor Klaassen is teruggehaald. Het was misschien geen sexy move, maar Klaassen lijkt precies wat Ajax op dit moment goed kan gebruiken.

Klaassen zorgt er zo'n beetje hoogstpersoonlijk voor dat het middenveld beter opereert en dat werkt ook in het voordeel van Gravenberch, van wie je nog niet mag verwachten dat hij wedstrijden naar zijn hand zet. Dat moet Klaassen doen. En dat kan Klaassen. Op diverse manieren zelfs. Knap! Ja, het was slechts Fortuna-thuis. Maar toch, hier plukt Ajax echt de vruchten van.

Terug naar het xG-plot en pitch plot. Deze plots vertellen dat Ajax 95 van de 100 keer zo'n wedstrijd wint, maar het voelt wel een klein beetje uit zijn verband gerukt. Waarom? Drie (betwistbare) strafschoppen stuwen de waarde van Expected Goals nogal op.

Het pitch plot is verder best oké, getuige de grote bolletjes in de box. Prima zelfs. Maar, eerlijk is eerlijk: had je anders mogen verwachten? Eigenlijk niet...

Halfspaces en Zone 14
Als je kijkt naar de aanvallende impulsen van Ajax valt er deze plots echt iets op. We hebben het over de activiteit in de halfspaces en Zone 14. Echt vooruit voetballen binnen Zone 14 was in de Fortuna-fuik een kansloos verhaal, maar de activiteit in de halfspaces zegt iets over de prestaties van Ajax.

Zie je het? Kijk nog eens goed. Het liefst voetbal je zo verticaal mogelijk. Of toch op z'n minst diagonaal, want dit zijn ook lastige ballen om te verdedigen. Kijk nog een keertje naar de plots. Vooral naar rechts. Kijk eens waar de ballen richting flank worden gegeven. Zo'n beetje vanaf het middenveld!

Oftewel: ver weg van het doel. Want er stonden te veel verdedigers in de weg. Er was helaas maar weinig samba vanaf de vleugels, al kan gezien de danskunsten van Antony en Neres een fragmentje al genoeg zijn om dansschoenen aan te trekken.

Als je de dynamische passmap bestudeert, kun je zien dat Antony de meeste ballen opeiste. In de eerste helft op rechts, na rust vanaf links. Antony werd afgelost door Dusan Tadic, die de aanvallende mogelijkheden beter wist te benutten. Niet veel later kreeg Ajax nog twee penalty's.

En zo leerde Fortuna-thuis ons interessante lessen. Hoe het wel moet. En vooral ook hoe niet.