Ajax speelt sinds de zomer van 2018 in een 4-2-3-1 formatie. Hoewel trainer Erik ten Hag er een handje van heeft om bepaalde accenten binnen dit systeem te veranderen, blijft deze formatie met en zonder bal vaak grotendeels intact.

De oefenmeester week hier woensdag voor het eerst echt van af door met Daley Blind te schuiven en een speciale rol voor spits Mohammed Kudus uit te denken. Hierdoor speelde Ajax zowel met als zonder bal echt anders dan normaal.

Ondanks de zure nasmaak zien we dat dit toch wat aardige dingen heeft opgeleverd, zo blijkt uit de statistieken. Een terugblik aan de hand van de passmaps, Expected goals, halfspace-plots en Zone 14-plots van @11tegen11.

Passmaps
Het tactische plan van Ajax kwam vooral neer op het ontregelen van Liverpool en vervolgens in balbezit snel voor diepte te kiezen. Ajax zette een stuk minder en lager op het veld druk dan normaal, wat ook blijkt als we kijken naar het balbezit van Liverpool voor rust: meer dan 56 procent.

Ajax speelde bij balbezit-Liverpool in een 4-3-1-2-formatie die vooral was bedoeld om de opbouw van de tegenstander te ontregelen. Ten Hag koos ervoor om de as vol te bouwen met spits/nummer tien Kudus (op controleur Wijnaldum), Ryan Gravenberch (op rechtshalf Jones), Davy Klaassen (op linkshalf Milner) en Blind die de inzakkende spits Firmino over het hele veld diende te volgen. Hierdoor werd Liverpool naar de zijkanten gedwongen.

Liverpools gevreesde offensieve backs werden dus in eerste instantie vrijgelaten. Het lijkt een rare keuze, maar zodra de backs werden aangespeeld, trad deel twee van het plan in werking: Noussair Mazroaui en Nico Tagliafico stapten meteen door om back-op-back druk te zetten. Op die manier kwam Liverpool nauwelijks in het eigen spel in de eerste helft en dwong Ajax een licht veldoverwicht af.

Het gevolg hiervan was dat Ajax in balbezit zelf ook niet zijn gebruikelijke spel speelde. Aanvallen die bestaan uit langdurig en geduldig balbezit met korte passes – zeg maar: de huisstijl van Ajax – zijn een zeldzaamheid. Veel vaker werd meteen gekozen voor een diepe bal op aanspeelpunt Dusan Tadic, die na de blessure van Kudus als spits kwam te spelen. Ook werd veel gekozen voor een pass in de ruimte achter de verdediging van Liverpool.

We zien dat de Ajacieden in de eerste helft best wel wat moeite hadden om elkaar te vinden en relatief ver van het doel speelden. Een duidelijke stijlkeuze die gezien de kansenverhouding voor rust goed uitpakte, maar opvallend is het wel.

Nadat Liverpool op voorsprong was gekomen en aanvoerder Henderson werd gebracht voor de anonieme Jones, speelde de ploeg van Jürgen Klopp meer teruggedrongen en werd Ajax dus gedwongen om meer het initiatief te nemen. Hierbij waren incidenteel weer de aanvallen waar te nemen die we kennen uit eerdere Champions League-jaren, maar heel gemakkelijk ging het niet. Een matte tweede helft was het gevolg, terwijl bij veel spelers de tank leeg leek na de zestigste minuut, omdat er in het eerste uur veel defensieve arbeid was geleverd.

De passmap levert daarom een ongebruikelijk beeld op: Blind als zes, een middenveld met de punt naar achteren en wederom minder lijnen tussen spelers dan normaal. Hoe dunner de lijn, hoe minder passes tussen die twee spelers.

In de dynamische passmap hieronder is mooi te zien dat hoe langer de wedstrijd duurt, hoe minder direct het spel van Ajax wordt: meer passes en dikkere bollen. Dit had natuurlijk ook vooral met het terugzakken van Liverpool te maken. Let vooral even op Gravenberch en Klaassen. De eerste kan door de rol van Blind in de slotfase veel dichter bij de goal spelen dan normaal gesproken het geval is, de laatste valt weer op door zijn box-to-box-rol en het bestrijken van het gehele veld.

Expected Goals
Ajax schoot even vaak als Liverpool, schoot vaker van binnen het vijfmetergebied en creëerde meer Expected Goals. Na negentig minuten was de belangrijkste statistiek in het voetbal echter in het voordeel van Liverpool: 0-1.

Bij de niet verzilverde kansen (Klaassen, Promes, Ekkelenkamp) is het is simpel om te wijzen op het vertrek van Hakim Ziyech en Donny van de Beek, die tijdens dit soort wedstrijden vaak beslissend waren met een assist of doelpunt. Ook lukte het niet om een spits uit de 'categorie-Suarez' te halen.

Feit blijft dat in het format van de Champions League een paar kansen missen of juist scoren het verschil is tussen wel of niet doorgaan. Dit is een proces waarbij de uitkomst vaak uiterst willekeurig is, denk bijvoorbeeld aan de 0-1 van Liverpool die van toeval aan elkaar hing.

Ajax ging vorig jaar in de Champions League juist extreem effectief met de kansen om, terwijl het in het andere doelgebied steeds net goed ging. Op de lange termijn zal het aantal doelpunten en Expected Goals dicht bij elkaar liggen, maar in een format met zes groepswedstrijden bestaat geen lange termijn...

Toch zal het Ten Hag goed doen dat met name in de eerste helft Ajax de grotere kansen kreeg. Wat hem minder zal bevallen is het slotoffensief, waarbij Lassina Traoré en Klaas-Jan Huntelaar werden ingebracht om een late gelijkmaker te forceren.

Wanneer Ajax voor het laatst een late goal afdwong door de lange bal te spelen op lange mannen in de zestien? De redactie van Ajax Life dacht aan Excelsior-uit met Mike van der Hoorn, maar laat het vooral weten als je een recenter voorbeeld hebt! Heel succesvol is deze tactiek de afgelopen seizoenen niet geweest voor Ajax, wat ook terug te zien is in de plot hieronder.

Overigens was de kans van Jurgen Ekkelenkamp een stuk lastiger dan die in eerste instantie leek, vanwege de hoog terugstuitende bal en de vele Liverpool-spelers die tussen hem en de goal stonden. Maar een kans was het wel; we zien een klein knikje omhoog, dik in blessuretijd.

Zone 14 en halfspaces
Omdat Ajax met name in de tweede helft moest komen en we eerder al hebben gezien dat Gravenberch in die periode een stuk aanvallender speelde dan rechtermiddenvelder Klaassen, focust het halfspace-plot van Ajax zich vooral aan de linkerkant.

Bij Liverpool zien we juist vooral veel activiteit aan de rechterkant. Dit komt omdat de oplossing voor Liverpool tijdens de wedstrijd meer en meer werd gezocht door Salah in te laten zakken. Heel gevaarlijk werd dat niet, mede door goed verdedigend werk van Blind, Tagliafico en mandekker Lisandro Martínez.

Zone 14 dan, wat altijd een mooie indicator is voor de verhoudingen op het veld. Dit is bij Liverpool echt de 'Firmino-zone'. Hoewel de Braziliaanse schaduwspits door Blind goed uit de wedstrijd werd gehouden en niet vaak bij direct doelgevaar betrokken was, fungeerde hij bij vlagen toch als een spelverdeler die in balbezit kwam tussen de linies en de bal vervolgens naar de flanken speelde.

Omdat Ajax zonder echte nummer tien speelde, was het vooral aan Tadic en de naar binnen komende David Neres en Quincy Promes om hier gevaar te stichten. We zien dat dit mondjesmaat lukte. Door snel voor een pass over de verdediging van Liverpool te kiezen, was er sowieso minder sprake van combinatievoetbal vlak achter de spits. Dit is terug te zien aan de statistieken; Ajax haalt (ook in de CL) vaak meer dan twintig passes vanuit dit gebied.

Alles bij elkaar komen we uit op een succesvol tactisch plan van Ten Hag, dat steeds minder geschikt werd naarmate de wedstrijd langer duurde en eindigde in een ouderwetse aanpak met veel lange ballen op lange mensen in de zestien. Uit de kansen blijkt dat Ajax had kunnen en moeten scoren, maar daar kopen Ten Hag & co uiteindelijk niks voor.

Omdat Atalanta Bergamo gemakkelijk won (4-0) op bezoek bij FC Midtjylland moet Ajax in Italië, volgende week dinsdag al, meteen in de achtervolging.