Na vijf van de zes speelronden was Ajax koploper van groep H, maar aan het einde van het liedje staat het dus wel met lege handen... Dat is verschrikkelijk, zeker als je een Atalanta Bergamo een dag later zien doorstoten richting achtste finales met slechts zeven punten.

Het is ook verschrikkelijk dat een gemankeerd Ajax niet het niveau wist te benaderen dat nodig was om te overwinteren in het kampioenenbal. De blessures van Zakaria Labyad, David Neres en Quincy Promes zorgden voor aanvallende onmacht, zoals verderop in dit artikel zal blijken.

De input voor dit verhaal is zoals altijd geleverd door @11tegen11.

xG-plot en pitch plot
Er is de complete groepsfase al iets geks aan de hand met Ajax. Er wordt soms weliswaar prachtig gevoetbald en tot drie keer toe werden wedstrijden in winst omgezet, maar er ging geen wedstrijd voorbij waarin de tegenstander serieuze kansen kreeg. Zeer serieuze kansen.

Sterker nog, heel zwart/wit bekeken kon je best concluderen dat Ajax tot dusver een toefje mazzel had en dat Andre Onana heldendaden verrichte door zijn ploeg op de been te houden. Snap je wat we bedoelen? Tel anders de kansen voor Lille nog maar eens na. Die duels hadden zomaar anders kunnen aflopen.

Het stomme is dat Ajax tegen Valencia recht had op meer. Nog niet eens zozeer omdat het geweldig spel op de mat legde, maar omdat het de bovenliggende partij was. Alleen kregen de Ajacieden dit keer niet waar ze recht op hadden. Alsof alle jokers op het gebied van geluk in de eerste vijf potjes al waren ingezet. En nee, natuurlijk heeft Ajax niet alleen maar geluk gehad. Het zat ook tegen, vooral tegen Chelsea.

Ondanks het feit dat Ajax de betere was en Valencia er echt niet uit luxe voor koos om terug te plooien, slaagde Ajax er niet in om veel kansen te creëren. Een opgetelde waarde van 1,60 aan Expected Goals is niet onwijs veel en je ziet ook dat het plot amper serieuze sprongen maakt.

Bij de twee grootste mogelijkheden deed Ajax zichzelf de das om. Hakim Ziyech kreeg de bal niet tussen de palen na goed voorwerk van Donny van de Beek, terwijl Noa Lang ploeggenoot Nico Tagliafico over het hoofd zag. Wat als hij die bal had teruggelegd...? Tsja.

Achteraf gezien was dat het moment, want het slotoffensief van Ajax leek nergens op. Het elftal was toen allang en veel te veel meegegaan met het misbaar dat Valencia tentoonspreidde en ook hielp het optreden van de scheids niet mee om een beetje tempo in de wedstrijd te houden. En juist daar zou Ajax bij gebaat zijn... Lisandro Martínez kreeg nog een schietkans, maar ja, dat schot was te lief. Er ontbrak venijn. De bal ging richting hoek, maar de keeper ook.

De kleine stipjes en de slechte schotlocaties vertellen wat dat betreft het hele verhaal. En uit de 13 corners die Ajax mocht nemen, kwam echt helemaal niets. Als het dan niet loopt, zou het juist zo fijn zijn om op een luchtmacht te kunnen terugvallen, maar de lange mannen van Valencia waren soeverein.

Passmaps
Hoe kon het gebeuren dat Ajax op het moment suprême zo weinig kansen creëerde? Dan komen we al snel uit bij de aanvallende onmacht en de gevolgen van de absentie van een topper op linksvoor. De keuze voor Dusan Tadic in de spits viel te billijken en de Serviër deed het ook niet slecht, want het was meer de aansluiting die ondermaats was. Je voelde zelf waarschijnlijk wel aan: het voelde bijna alsof Ajax met een aanvallend blok van drie speelde in plaats van een volledig kwartet.

Lang komt op het hoogste niveau tekort en dat kun je hem niet aanrekenen, maar daardoor werd de opdracht voor Ajax niet gemakkelijker. Het druppelt altijd naar beneden. Ga maar na: Tadic kon amper een bal terugleggen op een lopende man en Ziyech, die arme Ziyech. Hij probeerde te voetballen voor twee. En daar ging hij niet beter van spelen.

Er werd door allerlei kenners op gewezen dat Ziyech zo'n veertig keer balverlies leed, maar kun je het hem onwijs kwalijk nemen? Al dat balverlies kwam niet voort uit domme acties, maar was in feite het gevolg van passes die Ziyech op zichzelf probeerde te spelen. Want werkelijk alle aanvallen van Ajax gingen via Ziyech.

Wij dachten geregeld van: sla nu eens een mannetje over in de passing. Maar nee hoor, de bal moest via Ziyech. Alsof hij de enige was die het aanvalsspel van Ajax van een impuls kon voorzien. Als je de bal vervolgens niet in de diepte kwijt kunt bij Neres of Promes en anderen in posities komen waarin net even iets anders wordt verwacht dan normaal, loopt de geoliede machine helemaal niet meer zo gesmeerd...

Valt dat iemand kwalijk te nemen? Mwah, de pechfactor speelt ook een grote rol. Hoe vaak zijn nu drie buitenspelers geblesseerd? Het is misschien kwalijker dat er vanuit Jong Ajax of de jeugd maar één smaak beschikbaar is – Lang dus – die niet volledig is ontwikkeld. En als je voor het inzetten van een slotoffensief bent aangewezen op de erg statische Siem de Jong plus Klaas Jan Huntelaar. KJH heeft absoluut meerwaarde voor Ajax, zoals we hebben ervaren tijdens de uitwedstrijd tegen FC Twente (2-5), maar op het allerhoogste niveau zou je misschien liever een alternatief hebben.

Het is gemakkelijk praten, want het is echt niet allemaal de schuld van Huntelaar, De Jong of Lang. Nee, we moeten ook kijken naar de invulling van het middenveld. Het is in dit kader interessant om eens goed te kijken naar de dynamische passmap. De middenvelders schuiven elkaar amper de bal toe en na verloop van tijd zie je het elftal van Ajax zelfs in tweeën vallen: de linker- en rechterflank hebben amper interactie met elkaar. Op die manier kom je echt niet verder.

Het was natuurlijk niet voor niks dat Erik ten Hag in de rust besloot om Edson Álvarez naar de kant te halen. Het is ook de vraag of je van Álvarez en/of Martínez mag verwachten dat ze de creativiteit bieden waar Ajax om verlegen zat. We praten hier eigenlijk over twee verdedigers die in de Johan Cruijff Arena op het middenveld zijn beland. Dat kan natuurlijk prima werken, anders speel je niet zulke goede wedstrijden tegen FC Utrecht (4-0) en Heracles Almelo (4-1), maar als er wegens omstandigheden meer wordt gevraagd dan toevoer alleen kom je toch in de problemen...

Zone 14 en halfspaces
De aanvallende onmacht van Ajax wordt ook goed geïllustreerd op het gebied van Zone 14 en de halfspaces. De verschillen met de aanvallende initiatieven van Valencia zijn evident. Met gebrek aan balbezit of een betere tegenstander had een en ander niets te maken, maar wat deed Ajax met al dat balbezit? Nou, weinig. Heel weinig...

De cijfers zijn op zich ook nog wel netjes, want het was echt niet zo dat iedere bal richting het vijandelijke doel werd verspeeld of dat er sprake was van slordigheden, maar op in de Champions League een tegenstander kapot te spelen, is er iets extra's nodig. En dat extraatje kon Ajax niet bieden.

Er werden wonderen verwacht van Ziyech, maar deze opgave was de tovenaar te machtig. Met enige regelmaat wist Ziyech de bal linksvoor te krijgen. Hoe verder? Nou, er kwam amper een vervolg. Kijk maar goed naar de afbeelding van de halfspaces. Er kunnen genoeg lijntjes richting linkerflank worden getrokken, alleen kwam er geen vervolg. Echt gewoon totaal niet.

De activiteit op rechts ziet er iets beter uit, al is die ook verre van je dat. We zagen Sergiño Dest diverse keren opstomen en dat hadden we graag veel vaker gezien, want nu bleef het gewoon karig. En ook Noussair Mazraoui probeerde vanaf het middenveld bij te dragen aan de tandem met Ziyech, maar toch. Onderaan de streep was het gewoon onvoldoende.

Hopelijk kunnen we na de winterstop leukere analyses maken over potjes in de Europa League. We weten hoe leuk dat toernooi kan zijn, kom maar op!